เด็กคนที่มาฟ้องวิ่งกลับไปเข้าแถวยืน กอดอกด้วยสีหน้าพอใจ เด็กๆ ชาว ม้งตั้งแต่ชั้นป.1 ถึงชั้นป.6 ทุกคนสวมใส่ชุดประจำเผ่า "ทุกวันศุกร์พวก เขาจะใส่ เสื้อผ้าของเขาเองค่ะ" ครูทองเหรียญ แก้วนา บ้านอยู่อำเภอ สารภี สอนอยู่ที่นี่มา 6 ปีแล้ว บอก โรงเรียนบ้านป่าสันเกี๊ยะ ซึ่งเป็นโรง เรียนในหมู่บ้านของชาวม้ง ในวันแดดจัดจ้า เสียงเด็กเล็กท่องอาขยาน "ที่นี่เราสอนตามแบบเรียนการประถมศึกษาค่ะ แต่ส่วนใหญ่เราจะเน้น คณิตศาสตร์กับภาษาไทย" ครูทองเหรียญพูดต่อ "ไม่ลำบากนักหรอก แต่ หน้าฝนการเดินทางก็ลำบาก บางทีต้องเข็นรถกันเป็นวันๆ ที่นี่สิ่งที่เราไม่ ค่อยมีคือหนังสือให้เด็กๆ อ่าน ถ้าใครผ่านมาทางนี้เอาหนังสือติดรถมาฝาก บ้างก็ดีค่ะ" คุณครูพูดด้วยน้ำเสียงเจือหัวเราะ

ผมขออนุญาตเดินเข้าไปในชั้น ป. 6 "ผมชื่อ สรพงษ์ นามสกุลเริงไมครับ" เด็กชายคนหนึ่งแนะนำตัวเอง "ส่วนใหญ่คนในหมู่ บ้านนี้จะมีอยู่แค่ 3 นาม สกุลครับ" ครูหนุ่มคนหนึ่งที่กำลังตรวจสมุดอยู่เงยหน้าขึ้นบอก "มีแซ่ลี้ แซ่หาง และก็แซ่ม้า หรือเริงไมของนายสรพงษ์นี่แหละ" สรพงษ์มีอีกชื่อว่า 'จ๊ง' "จบ ป.6 แล้วจ๊งจะไปเรียนต่อไหมครับ" ผมถาม "ไม่แล้วล่ะ จะช่วย พ่อทำนา" เขาตอบ "ส่วนผมจะไปหาเมีย" เป็นเสียงดังฟัง ชัดจาก ธงชัย ทั้งห้องมีเสียงหัวเราะดังลั่นจากโต๊ะเรียนนอกกระจก คือยอดหยักๆ ของ ดอยหลวงเชียงดาว

ผมเดินออกจากโรงเรียน เสียงท่องอาขยานดังแว่วๆ เสียงไก่ขัน หมา หลายตัวนอนอยู่ข้างถนน ข้ากองไฟที่มีเพียงควันลอยเป็นสาย หญิงชรา หลายคนนั่งปักเสื้อ หลังคาบ้านเกือบทุกหลังเป็นกระเบื้อง ฝาบ้านเป็นไม้ ดูมั่นคงแข็งแรง "ปีนี้ข้าวดี ทั้งข้าวเหนียวและข้าวเจ้า" หน้าบ้านของ 'ยี้' และ 'แยะ' สองหนุ่มสาวสามีภรรยากำลังเกลี่ยข้าเปลือกตากแดด "ข้าวนี่ อาไปสีที่โรงสี ในแม่นะถ้าเราให้แกลบเขาก็ไม่ต้องเสียเงินค่าสี" ยี้เล่าให้ฟัง ด้วยสำเนียงไทยชัดเจน ยี้ละมือจากการปักเสื้อ ลุกขึ้นโยกเครื่องบดข้าว โพด "โม่ข้าวโพดให้แตกแล้วต้มให้หมูกิน" เธอบอกท่ามกลางแสงแดดอุ่นๆ หน้าบ้าน ครอบครัวชาวม้ง ผมมองไปรอบๆ คนแก่คนสาวนั่งปักเอาไว้ใช้ ข้าวตาก อยู่บนลาน เลยออกไปคอเทือกดอยสูง

บนนั้นในคืนวันหนึ่งขณะนอนอยู่ข้างกองไฟ ผมรู้สึกตัวตื่นขึ้นท่ามกลาง เสียงหวีดหวิวของใบสนที่ถูกสายลมพัดผ่าาน กองไฟดับมอดไปแล้ว รอบ ข้างคือความมืดมิด ดาวส่องแสงประกายระยิบระยับอยู่เต็มท้องฟ้า นอน หลังแนบอยู่กับพื้น ถูกห่มคลุมด้วยดาวนับล้านดวง ทำให้ผมรู้อย่างแจ่ม ชัดว่าเศษธุลีหมายความว่าเช่นไร